Зоркавед і золата
Было гэта даўно-даўно, яшчэ за каралём Сасам, калі ў Дняпры плавалі вадзяныя змеі велічынёй з млын, а млыны малолі камяні. Навошта? А каб на хлебе з каменнай мукі гадаваліся волаты, моцныя, як валуны.
Жыў тады ў горадзе слаўным, дзе над ракою бялее храм з пяццю купаламі, чалавек, што хацеў навучыцца рабіць золата. Калі ты думаеш, што той дзівак быў надта сквапны, памыляешся. Ён быў шчаслівы хадзіць у лахманах і есці адну параную рэпу, абы мець кнігі і лічыць зоры ды аблокі.
Ото ж любіў ён лічыць зоры ды аблокі! Ідзе, бывала, задраўшы голаў, спатыкаецца ды падае ў брудную калюжыну, месцічаў весяліць. Вось і празвалі яго Зоркаведам. Але на кпіны ён не зважаў, бо, апроч мудрасці кніжнай, нічым не цікавіўся.
Самым важным веданнем, даступным толькі для абраннікаў, лічылі тады ўменне ператвараць у золата простае жалеза альбо камень. А Зоркавед думаў, што ён і ёсць такі абраннік. Вывучыў усе трактаты пра стварэнне штучнага золата ды ўзяўся за працу. Ды так, што пайшла на вопыты ўся ягоная маёмасць, і нярэдка снедаў ён сухой скарынкай, а вячэраў салодкай мрояй. Галоўнае – у шкляных колбах змешваліся рэчывы, гарэў агонь пад чыгуном, у якім варыўся не суп, а атрутнае рашчынне. Хутка дакажа абраннік усяму свету, хто самы разумны! І не было каму Зоркаведа спыніць, бо не меў ён ні сяброў, ні сваякоў.
Нарэшце здабыў наш вучоны тры драбочкі золата, якія ледзь можна было разгледзець у вуголлі. Перасыпаў у бутэлечку і паўсюль з сабой насіў. А каб працягнуць доследы, падаўся ў пазыкі. Ды хто пазычыць грошай вар’яту за бліскучую парушынку?
Адзін толькі пан, такі багаты, што нават яблыкі ў садзе загадаў пазалаціць, пагадзіўся. Але ўзамен Зоркавед мусіў прывесці яму красуню з таго народа, што жыве ў аблоках ды завецца сільфамі. Людзі ж верылі, што Зоркавед з сільфамі ды гномамі, а мо і з Вужыным Каралём па начах каву п’е.
Сільфаў завоблачных Зоркавед, аднак, ніколі не бачыў. Але пачытаў трактаты і пачаў заклёны тварыць. Зірнуў у акно – ці не спускаецца хто з аблокаў, – а па вуліцы ідзе яна, Сільфіда. Сінія вочы ззяюць, камяні пад чаравічкамі ад гонару свецяцца.
Кінуўся Зоркавед даганяць красуню.
Вядома, была яна не Сільфідай, а дачкой мясцовага кнігара, які жыў побач з Зоркаведам. У яго лаўцы Зоркавед не аднойчы набываў кнігі. Але здабывальнік золата ніколі не прыкмячаў людзей. А тут упершыню разгледзеў… Так і стаяў бы, здаецца, пад кустом бэзу каля дома прыгажуні і назіраў бы за ёю, дзівячыся і не разумеючы, што адбываецца ў ягоным сэрцы.
Вырашыў – не аддасць ён Сільфіду сквапнаму пану. Стала Зоркаведу абыякава, ці спусцілася дзяўчына з неба, ці прыйшла з суседняга двара. Яна заставалася для яго недасяжнай, як зоры і аблокі. Што ён мог ёй прапанаваць, апроч трох драбочкаў здабытага золата, за якія не купіш і булкі?
А пан між тым прыехаў паглядзець, што ўдалося Зоркаведу. Заспеў яго пад кустом бэзу, задуменна-шчаслівага, з такімі здзіўленымі вачыма, быццам упершыню свет пабачыў. Заўважыў пан, каго Зоркавед вызірае, і аслупянеў. Сільфіда ці не, але неадменна гэтая прыгажуня мусіць быць ягонай! Вось толькі шукальнік золата запярэчыў… Баяўся ён, што пан зробіць Сільфіду няшчаснай. Гатовы быў на двубой пана выклікаць.
І вось стаяць абодва перад дзяўчынай, бездапаможныя перад яе сінім позіркам. Абяцае багацей, што ў ягоным доме прыгажуня будзе жыць у залатым пакоі, есці з залатых талерак і хадзіць у залатых сукенках.
– А ты што можаш прапанаваць? – зірнула Сільфіда на Зоркаведа.
Той моўчкі палез у кішэню, дастаў бутэлечку, дзе ў чорным попеле паблісквалі тры залатыя парушынкі, і высыпаў плён сваёй цяжкай працы на вецер… Можа, і даляцелі залатыя парушынкі да аблокаў, дзе жывуць сільфы?
І як ты думаеш, каго выбрала дзяўчына? Яна была разумнай і чытала Зоркаведа лепей, чым ён зоры. Хлопец адмаўляўся шукаць таямніцу золата. Таму што ўжо адкрыў яе, і ў ягоным сэрцы ўтварылася золата кахання. Цэлы цяжкі злітак. Сільфіда ўзяла Зоркаведа за руку і павяла ў свой дом.
А што пан? Вядома, раззлаваўся. Хіба паны звыклі, каб у іх нейкія Зоркаведы Сільфідаў адбіралі? Кажуць, нашаму дзіваку давялося нават з шабляй у руках сваё золата абараняць. Але хто яго адбярэ, калі яно ў сэрцы?
Вядома, дачка кнігара і Зоркавед ажаніліся. А ён шмат чаму навучыўся, пакуль золата здабываў. Любую фарбу мог змяшаць, любую найтанчэйшую работу выштукаваць. Такія прыгожыя вокладкі для кніг стаў ладзіць, што заказчыкі здалёк прыязджалі. Мусіць, і сам не адну кнігу напісаў.
А як жа зоры і аблокі? Іх можна лічыць і ўдваіх. Калі, вядома, не забывацца часцей пазіраць адно на аднаго ды на іншых людцаў.
Людміла РУБЛЕЎСКАЯ
ВельмI прыгожая i цiкавая казка! Дзякуй!